ŞİRİNCE EVLERİ

İki mahalleyi de görebilen ve ikiye ayıran ev
“ TİPİK ŞİRİNCE EVİ”
F.) EVİN ÇEVRESİ
(SOKAKLAR,BAHÇELER,BAĞLAR)
SOKAKLAR : Köy engebeli olduğundan “sokaklar” doğal çizgileri izler.Sokağın genişliği,eğimi, kaplaması hep insana yada yüklü bir hayvana göre tasarlanmıştır.Ulaşım ve yük taşıma aracı olarak at ve eşek kullanılıyor.Evlerde çıkmalar sokaklara doğru taşar.Yer yer çıkmaz sokaklarla karşılaşılır.Çarşı diğer mahallelerden daha alçaktır. “Sokak döşemeleri” kayrak taşı döşemelidir.Yağmur suyunu orta eksene toplar.Yaya kaldırımı yoktur.Dereleri aşmak için sıksık taş ve bazen ahşap köprüler yapılmıştır.Bazı evlerin “bahçe duvarı” vardır.Dar sokakların “taş kaplaması” sanki bu duvarlarda devam ederek sokak dokusunu genişletir gibidir.Duvar üzerinden meyve ağaçlarının dalları sarkar,yola gölge sağlar.Sokakların bazı yerlerinde komşuların ortaklaşa kullandıkları “Dibek taşları” ve “kara fırınlar” bulunur.
Ev genelde sokağa bitişiktir.Yer yer saçaklı “bahçe kapıları” vardır.İstiklal mahallesinde bu tip evler çoktur.


BAHÇELER : Bahçeler sokağın doğal çizgisini izleyen bir duvarla sokaktan ayrılmıştır.Ancak sınırı sokak belirler.Duvar yüksekliği insan boyundan biraz kısadır.Ama bazı evlerde yüksektir.Evin içi görünmeyecek şekildedir.Sokaktan bahçeye giriş,üstü saçaklı iki kanatlı kapılarla olur.Birbiri ile iyi geçinen komşular arasındaki bahçe duvarında “kapı” vardır.
Bahçeler en önemli üretim alanlarıdır.Toprağın eğimine göre tasarlanmıştır. “Yazlık bahçeler” ve “kışlık bahçeler” vardır.Yazlık bahçelerdeki üretim,oturma düzenini etkiler.Yazın üretimde kolaylık olsun diye yazlık evlerde oturulur.Bahçelerin biçimine,eğimine,toprak yapısına,rüzgar ve güneş durumuna ulaşım ve sulanabilme imkanına göre “sebze ve meyve bahçeleri” ile “bağ” olarak ayrılmıştır.Yine bahçede oturmak,iş görmek serinlemek gibi eylemler için yerler ayrılır.
“Sebze bahçeleri” ,sulamaya uygun yerlerdedir. “ Meyve bahçeleri”nin ağaçları çok çeşitli ve çok sayıdadır.Bazıları şunlardır; Şeftali elma,kiraz,vişne,erik,ayva,badem, ceviz, kestane ve incirdir.
Şeftali ve inciri tüm Türkiye’de ün salmıştır.Bütün pazarlarda satılmaktadır.Zeytini ise tüm Anadolu , Yunanistan’da ve gelen on binlerce Avrupalı turist sayesinde Avrupa’da da meşhurdur.Köyün üst taraflarında, güney ve güneydoğu taraflarında çamlık ve makiler bulunur.Kısıl çam,karaçam ve selvi ağaçları boldur.Bunlar dışında kestane ve ceviz ağaçları da çoktur.
ÜZÜM BAĞLARI: Şirince üzümleriyle de ünlüdür.Çok çeşitli üzüm cinsleri yetiştiriliyor.Başta misket,pembe çavuş,çiftlik çavuşu,ak üzüm,hafız ali,kepenek,dana gözü (siyah),kara parmak (siyah),müşkep,kara çatlak (mor) üzüm cinsleri yetiştirilmektedir. Yetiştirilen üzümlerin bir kısmı şaraplık bir kısmı ise yemeklik olarak ayrılır.Bazı yerlerde ise sadece şarap yapımında kullanılır. (bakınız. “Ülkemizdeki şaraplık üzümler”)
Kaliteli şarap üretimi için kullanılan üzüm cinsleri yıllardır aynı topraklarda yani aynı bağlarda yetiştirilmektedir.Bağlar, genelde “Beylik” denilen bölgede bulunur. Devamlı güneş gören ve sulak topraklardır.






“BAĞLAR”


“EV ve SOKAK UYUMU” 1870 tarihli altından yol geçen 46 kapı no.’lu ev.


H.) EV

ü Kütle-ifade
ü Sokak kapısı
ü Zemin kat
ü hayat
ü kazan ocağı
ü ambar
ü ahır
ü samanlık

“Zemin kat”, taştır.Topografyaya uyarak ana kat olan üst kata temel oluşturur. “Üst katlar” , ahşap çatkılıdır. “Orta katlar”,alçak tavanlı az sayıda küçük pencerelidir.Üst kat ise bol pencereli ve çıkmalarla hareketlidir.Evin sokak yanındaki duvarı sokağın doğal çizgisini izler.Bu duvar bahçe duvarının devamıdır.Ve sokağı iki yandan sınırlar.Ev içindeki yaşamı dışarıya göstermez.Genelde İstihlas Mahallesinde bahçesiz evler bulunur.Gelenek haline gelmiş bu tarzın sonucunda evlerin zemin katları taş duvarlarla penceresiz olarak üst katın tabanına kadar yükselir.Bunun üzerinde başka bir düzen gelişir.
Orta kat ya bir geçiş katı olarak üst katı hazırlar yada alt kata veya
üst kata uyar. Ya bir ara kat olduğu için alt katın devamıdır.Ya da orta kat yoktur.
Orta kat üst kattan daha alçaktır.Pencereleri daha küçük ve az sayıdadır.Üst kat ise Türk Evinin ve Rum Evinin ana planını gösterir.Dik kenarlı bir düzendedir.Sokağa doğru veya bahçeye doğru “Cumba” yaparak genişler. Ahşap çatkılıdır. Bol pencereli, cumbalı, daha hareketli ve daha yüksek tavanlıdır.
Çıkmalar, payandalarla (ayı bacağı) alt katlardan desteklidir. Payandaların birbirine göre aralığı ayrı bir ritim sağlar. Yürürken sokak perspektifi içinde bunların açılıp kapanmaları başka bir oyundur.
Üst katları yalın bir kırma çatı örter. Geniş saçaklı çatının görevi korumak olduğundan,biçimi de işlevi kadar yalındır. Az eğimli,oluklu kiremittendir. Ev ise ahşap ve kara kapakların dışında, beyazdır. Kararmış ahşap rengi ile kireç badana büyük zıtlık oluşturur. “Hayat”’ın kat boyunca devam eden geniş “Muşabak” ve “Giliste”leri üst katı taşıyan dikmeleri saklar. O zaman bu kocaman iki beyaz kütle sanki gölge üzerinde yükseliyormuşçasına şaşırtıcıdır.
“üç katlı bir ev”



“Zemin kat” evin temelini oluşturur. Üretilen her şey burada tutulur.biçimsel özellikleri yoktur.
Sokaktan içeriye, eve giriş çift kanatlı büyük bir kapı ile olur. Kapıların yalın ama evde oturana güven veren bir görünümü vardır.Tek kanadı açıldığında insan ve binek hayvanlar girer. Düğün ve törenlerde iki kanat birden açılır. Kapıların dış yüzünde, gelen yabancıların kapıyı çalması için bir “kapı tokmağı” bulunur. Tokmak bir çivi başına vurarak ses çıkartır.
O zaman kapı kilidine bağlı bir ip ortadan çekilir,dışarıdaki kimse de “kapı mandalını” yukarı kaldırıp bırakarak kapıyı açar.Mandal düzeni etkin bir buluştur.Kapı lentosundan kendi ağırlığıyla sarkan yatay bir tahta parçası,kapı kanadının arkasına dayanarak kapının açılmasına engel olur. “kapı mandalı aynası” mandalın aşağı yukarı hareketinden dolayı uzun bir biçim almıştır.
Demirden dövülerek yapılmıştır. Üst ve altta içbükey üçgen çıkıntılar vardır. Yüzeyi üçgen biçimli delikler ile bezenmiştir.Kapı iç yüzeyi ise “mandal kolu”, “kilit” ve “reze” yer alır. “kilit”, çoğunlukla iki anahtar ile kullanılır. Alttaki delik sürgüyü hareket ettirerek kapıyı kilitler.Üstteki delik ise dili yukarı kaldırarak, kapının açılmasını sağlar.
“Reze”, kapıyı içerden kapatan bir kancadır.Ayrıca kapıda ,her kanat için “pirinç kollar” bulunur.Bunlar fazladan güvenlik önlemleridir.
Kapı açılıp girilen yere “Hayat” denir.Hayatın zemini,genelde taş veya topraktır.Bazı zengin evlerinde ise ahşap döşemelidir.Hayat taş ile kaplı ise “Taşlık” denir.Toprak olan hayatta temizlik,su ve saman serpilerek ağır bir şeyle ezilerek yapılır.
Hayattan bir merdivenle üst kata çıkılır.Hayatın bir yanı dışarı bakar.Merdiven,hayatın yan taraflarında bir yerde olur.Merdivenin altı boşluktur.Bu boşluğa yakacak odun v.s koyulur. “Giliste” denilen ahşap kafes ile kapatılır.
Genellikle kapı üstlerinde,havalandırmak ve aydınlatmak,dış etkenlerden korunmak için açıktır ve giliste ile kaplıdır.
Hayatın bir duvarında “Kazan Ocağı” vardır.İşlikte,toplu yiyecek hazırlamak için kullanılır.Kazan ocağının altındaki döşeme kesinlikle taş döşemeli olmalıdır.Bir duvarına bitişik “Ambar” bulunur.Hayattan,bir başka duvardan, bir kapı ile bahçeye veya ahıra çıkılır.Ahırda ahşap döşeme bulunursa,inek bulunur. Taş veya toprak döşeme bulunursa at, eşek, koyun, keçi bulunur. Dam, “Tömek” denilen pencereler ile aydınlatılır ve havalandırılır. Bir mazgal deliği gibidir ve camsızdır. Genelde inek koyulmaz çünkü koku yapar. Eğer evde birkaç hayvan varsa eve bitişik yerde yada bahçede ayrı “Samanlık” yapılır.


Çizim “KAPI MANDALI” Çizim “KAPI KİLİDİ”


I.) ODALAR

Odalar evin en önemli öğesidir. Evin her odası iki kişiyi barındırabilecek niteliktedir. Her odada oturulabilir, yatılabilir, yemek yenebilir, yemek pişirilebilir. Odaların ölçüleri değişebilir ama nitelikleri değişmez, bütün odalar aynıdır.
Orta kat odaları daha çok çalışmaya gündüz oturmaya ayrılmıştır. Üst kat odaları ise gelenlere,yatmaya ve genel anlamda yatak odasına ayrılmıştır. “Yaz odası” ve “Kış odası” bulunur.Erkeğin konuklarını kabul ettiği bir oda da bulunur.Oda planları kare veya kareye yakın planlıdır.Oda yükseklikleri 2,5 – 3 metre arasındadır. “Oda girişi”, çoğunlukla odanın köşesinde yer alır.Bu giriş eğer odanın “Pahlı” köşesinden ise tam anlamıyla bir köşe girişidir.Bu pahlı köşelere “Farsa” denir.Kapıya bakan yüzünde dolaplar ve raflar yer alır. Daha eski evlerde dolap altları, buharilidir.Odaya bakan yüzde ise çoğunlukla “çiçeklik ve oymalar” bulunur.Bu karmaşık giriş düzenlemeleri, görüşü engeller ve ses ile ısı yalıtımı sağlar.
“Oda Kapısı”,üst pervazın altında “kitabe” denilen bir yüzeyin altında kapıya kemer biçimini veren bir parça içinde bulunur.Bazen de kemer biçimli kitabeden başka köşeli biçim veren kitabe bulunur.En çok görülen kapı biçimi iki kanatlı kapı biçimidir.Tasarım olarak ise “aynalı ve tablalı” kapı kanadıdır.Kapılar çepeçevre ceviz ve çamdan yapılır.Aynalar genelde cevizdir.Değişik ahşap kullanılarak ,renk ve doku zıtlığı aranmıştır.Oda girişi karşısında bulunan duvar, pencere duvarıdır.Pencere altlarında sedirler vardır.Pencere üstlerinde yer alan raflara “sergen” denir.Sergen,çepeçevre bütün odayı dolaşır.Ocak duvarında yüklük, oymalar,dolaplar ve bazen de sedirler yer alır.
Yani dört duvardan oluşan odanın; giriş duvarı,pencere duvarı,ocak duvarı,dolap,rafların,yüklüklerin,oymaların,sergenlerin bulunduğu duvarlardan oluşur.Duvarlar arasında kalan sedirler dışındaki yerler boş bırakılır.Bu boş alana yemek yenileceği zaman “sofra” kurulur.yatılacağı zaman , “döşek” serilir.Büyük kalabalıklarda yere oturulur.

“Oda Kapısı”

SOFA (ÇARDAK)

Evin en önemli yeridir.Odaları birleştiren ve evin tasarımını etkileyen öğe sofadır.Odalar sofaya açılır ve sofa ile birbirine bağlanır.Bunun dışında yemek yeme,oturma,çalışma ve uyuma eylemlerini karşılayabilir. Yer sofraları buralarda kurulur.Baklava,börek burada yapılır.
Oda aralarına giren “sofa eyvanları” odayı bir yaşama biçimi olarak ayırır Sofa ,sedirleri ile oturma,çalışma ve sohbet eylemlerinin yapıldığı yerdir.Bazen direkle ve parmaklıklarla sofadan ayrılır.Bazen de birkaç basamakla daha da yükselir ve “Yüksek Sofa” adını alır. Eyvanında pencere yerine “Muşabak” denilen dış etkenlerden koruma amaçlı bir sistem görülmektedir . Bu sistem daha çok eski ev örneklerinde belirgindir. Bu ögeler yazlık oturma planı olarak hazırlanmıştır.
Köyde birkaç tane “dış çardak” örneği bulunur.Çoğunlukla yazlık olan bu evlerin, güneydoğu cephesinde yer alır.

Üzerinde çatı ile kaplı 1-1,50 metre genişliğindeki çıkıntıdır ve “balkon” denilebilir. Çoğunlukla iç sofadan bir kapı ile geçilir. Tavan ve taban döşemeleri ahşaptır. Genelde üst katta bulunur. Ana görevi yazın serinlemek ve yiyecek kurutmaktır.
Katlar arasında ilişkiyi sağlayan merdivenlerdir. Merdivenler çok yalın tutulmuştur. Genelde tırabzanlıdır ve düz kolludur. İlk basamak diğer basamaklardan geniş olur. Ayakkabılar bu basamaklarda çıkartılır. Bu basamaklara “Pabuçluk” denir. Merdivenlerde tırabzanlarda sonra “Daraba” denilen tahtadan yapılmış bir perde bulunur.
“Tavanlar”, tasarımla doğrudan ilişkilidir. Hacimlerde yapılan değişiklik tavanlarda da yapılmıştır. Oda girişlerinin tavanları düzgündür. Daha alçaktır. İçlerinde “Tekne Tavan” kullanılmıştır.
“Çeşitli Tekne tavan Kesimleri”

“SOFA”

“Orta sofanın, Direkli Eyvanı”
“RASATHANE” “Dış Sofa (çardak). Eskiden Rasathane olarak kullanılmış bu ev tek örnektir.

“Çift Kanatlı Sokak Kapısı”
Vaftizci Yahya Kilisesi alt Giriş kapısı.
“Tek Kanatlı, Sokak Kapısı”
“ Çift Kanatlı, Sokak Kapısı”
Kapı açıldığında hemen Hayat’a giriliyor. Kemerli ve Ortasında kilit taşı olan aynalı çift kanatlı kapı.

“Çift kapaklı ve Aynalı, Sokak Kapısı”

“Parçalı ve Çıtalı, Tavan Göbeği”
“Çıta ve kireç kullanılarak bezenmiş,Tavan Süslemesi”

“Çıtalı ve Parçalı Tavan Süslemesi